در دنیای ساختمان‌سازی و عمران، ایمنی سازه‌ها و حفظ پایداری آنها در برابر نیروهای مختلف، موضوعی بسیار مهم است. یکی از اجزای کلیدی و مهم در این راستا، وال پست‌ها یا همان وادارها هستند. وال پست یا وادار یک عنصر عمودی به شمار می‌رود که به طور خاص برای تقویت دیوارهای غیر باربر طراحی شده است. باوجود این ابزار، نیروهای جانبی ناشی از زلزله، باد و… که به ساختمان وارد می‌شوند مهار خواهند شد و به‌این‌ترتیب از ریزش ساختمان جلوگیری به عمل خواهد آمد.

ازآنجاکه نیاز به ساختمان‌های مقاوم و ایمن در مناطق زلزله‌خیز بسیار حائز اهمیت است، وال پست‌ها به شکل گسترده در حوزه ساختمان‌سازی به‌منظور پایداری و کمک به استحکام دیوارها به کار می‌روند. همچنین نقش مؤثری را در کاهش خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی ایفا می‌کنند. در این مقاله بیشتر دررابطه‌با این عنصر، ویژگی‌ها و قابلیت‌های آن صحبت خواهیم کرد.

هدف از اجرای وال پست چیست؟

هدف از اجرای وال پست کمک به پایداری و افزایش مقاومت دیوارهای غیر باربر در برابر باد، زلزله و سایر نیروهای جانبی است. دیوارهای غیر بار بر علاوه بر اینکه در تحمل بارهای عمودی ساختمان مشارکتی ندارند، در برابر نیروهای افقی نیز آسیب‌پذیرند و دچار ترک‌خوردگی یا فروریزش می‌شوند؛ اما با وجود وال پست‌ها این مشکل به‌راحتی حل خواهد شد.

این ابزار کاربردی نیروهای جانبی که بر دیوارها وارد می‌شوند را به اسکلت اصلی ساختمان انتقال می‌دهد و به‌این‌ترتیب به حفظ دیوارهای غیر باربر کمک می‌کند. در بیان دیگر می‌توانیم بگوییم وادار مانند یک ستون کمکی از تخریب دیوار جلوگیری می‌کند و حتی از به‌خطرافتادن جان ساکنان یک ساختمان نیز محافظت به عمل می‌آورد.

استفاده از این قطعه به‌ویژه در ساختمان‌هایی که واقع در مناطق زلزله‌خیز هستند یا ساختمان‌های بلند، به‌شدت حیاتی بوده و موجب دوام ساختمان و از همه مهم‌تر حفظ جان ساکنان می‌شود.

انواع وال پست کدام است؟

وادارها انواع مختلفی دارند و بر اساس نوع اتصال و نحوه قرارگیری نسبت به ستون، در مدل‌های مختلف و متنوعی به تولید می‌رسند. در ادامه انواع وال پست را معرفی خواهیم کرد.

1. انواع وال پست نسبت به ستون

وال پست‌ها بر اساس جهت قرارگیری نسبت به ستون در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرند که از جمله آنها می‌توانیم به موارد زیر اشاره داشته باشیم.

وال پست‌های قائم

این نوع از وادارها به شکل عمودی در امتداد دیوار به نصب می‌رسند. برای نصب آنها به دیوار، به فونداسیون یا به سقف از بولت استفاده می‌شود. نیروهای جانبی را به اسکلت سازه منتقل می‌کنند و سازه را در برابر نیروهای افقی در ارتفاع، مقاوم می‌سازند.

وال پست‌های افقی

وال پست افقی

وادارهای افقی به‌صورت افقی در امتداد دیوارها نصب می‌شوند. معمولاً از گسترش ترک‌ها و جابه‌جایی در دیوار خصوصا هنگام زلزله جلوگیری می‌کنند و در ارتفاع‌های پایین به کار می‌روند. برای نصب این وادارها به دیوار و یا سایر اجزای عمودی مانند ستون‌ها، معمولا از اتصال بولتی کمک می‌گیرند.

وال پست‌های ترکیبی

وال پست‌های ترکیبی، همان‌طور که از اسمشان پیداست ترکیبی از وادارهای قائم و افقی هستند و سازه را در برابر نیروهای جانبی وارده از چندین جهت مقاوم می‌کنند. معمولاً برای دیوارهای بلند یا ساخت سازه در مناطق زلزله‌خیز به کار می‌روند و اتصال آنها به اعضای ساختمان با استفاده از بولت انجام می‌شود.

2. انواع وال پست بر اساس نوع اتصال

انواع وال پست بر اساس ویژگی‌های ساختاری و نوع اتصال در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرند و شامل موارد زیر می‌شوند.

وال پست کشویی

این مدل وادار به واسطه طراحی خاصش، امکان اصلاح موقعیت و جابه‌جایی در دیوار را فراهم می‌کند؛ در نتیجه اجازه می‌دهد تا ساختمان انعطاف‌پذیری بیشتری زیر نیروهای جانبی داشته باشد و بتواند در برابر زلزله به‌خوبی مقاومت کند.

وال پست تلسکوپی

وادارهای تلسکوپی از قابلیت تنظیم طول و ارتفاع بهره می‌برند. ساختمان‌سازان و مهندسان می‌توانند بر اساس نیازهای یک پروژه، اندازه و طول این وال پست‌ها را تغییر دهند. از این مدل وادارها بیشتر در پروژه‌های با طراحی غیرمتعارف و خاص استفاده می‌شود.

وال پست انعطاف‌پذیر

وادارهای انعطاف‌پذیر به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به شکل کاملاً مؤثر به نیروهای جانبی وارد شده پاسخ می‌دهند و در نتیجه تنش‌های سطح دیوار را به‌شدت کم می‌کنند. این ویژگی باعث شده تا احتمال آسیب رسیدن و ترک‌خوردگی به دیوارها بسیار کاهش پیدا کند.

وال پست منقطع

وال پست‌های منقطع به‌صورت مقطع شده به تولید می‌رسند و به شکل بسیار مؤثری از فشارها و نیروهای وارده به دیوارها کم می‌کنند. طراحی خاص آنها باعث شده تا بسیار سبک باشند و درعین‌حال مقاومت بالایی ارائه دهند.

وال پست نبشی منقطع

وادارهای نبشی منقطع با استفاده از نبشی‌های فلزی تولید می‌شوند و به شکل منقطع در امتداد یک دیوار جای می‌گیرند. طراحی خاص آنها موجب شده تا بارهای ورودی به ساختمان را به‌صورت یکنواخت توزیع کنند و پایداری دیوارها را افزایش دهند.

نحوه اجرای وال پست

اجرای وادار طی مراحل مختلفی صورت می‌گیرد و هر مرحله باید به شکل دقیق طی شود. در ادامه روش اجرای وال پست را به‌صورت مرحله‌ای بررسی خواهیم کرد.

1. مرحله اول بررسی جزئیات

قبل از اینکه اقدامی انجام دهید جزئیات طراحی وادارها و نقشه‌های سازه را بررسی کنید و مطمئن شوید که نوع وادار و موقعیت آن به شکل درست و دقیق مشخص شده باشد.

2. مرحله دوم آماده‌سازی

محل نصب وادارها را به‌دقت آماده کنید. برای این کار سطح دیوار را کاملاً تمیز کنید و مطمئن شوید که هیچ‌گونه مانعی در نصب وجود نداشته باشد. همچنین مطمئن شوید که سطح دیوار بدون ترک و کاملاً صاف باشد.

3. مرحله سوم آماده‌سازی ابزار و وادار

در این مرحله وال پست را به ترتیبی که در نقشه مشخص شده آماده نصب کنید. از ابزارهای مناسب مانند خط‌کش و تراز برای اطمینان از نصب کمک بگیرید. حتماً دقت داشته باشید که وادارهای قائم به شکل عمودی و وادارهای افقی به شکل افقی در محل نصب قرار بگیرند.

4. مرحله چهارم اتصال وادار

در این مرحله باید وادارها را با استفاده از اتصالات مناسب و بولت‌ها به فونداسیون و دیوار نصب کنید. این اتصالات باید به شکلی انجام شوند که بارهای جانبی و طولی را به بهترین شکل ممکن تحمل کنند.

اتصال وال پست عمودی

نصب وال پست قائم و اتصال پلیت توسط رول بولت

5. مرحله پنجم بررسی ایمنی و استحکام

در این مرحله بعد از اتمام نصب وادارها، ایمنی اتصال و استحکام آن را آزمایش کنید و مطمئن شوید که عدم تراز یا جابه‌جایی در نصب وجود نداشته باشد.

6. مرحله ششم پوشش وال پست

در صورت تمایل وادارها را با استفاده از مصالح مناسب بپوشانید. این کار از وال پست‌ها محافظت می‌کند و از آسیب رسیدن به آنها در برابر عوامل مخرب محیطی جلوگیری خواهد کرد. برای این کار می‌توانید از عایق، مصالح یا حتی رنگ کمک بگیرید.

7. مرحله هفتم بازرسی نهایی

در نهایت برای اینکه مطمئن شوید همه چیز به شکل درست و صحیح پیش رفته است و کار مطابق با استانداردهای ایمنی انجام شده باشد، بازرسی نهایی انجام دهید و جزئیات اجرای وال پست را مجدداً چک کنید. 

نکات اجرای وال پست در ساختمان اسکلت فلزی

روش اجرای وال پست در ساختمان‌های مختلف با هم متفاوت است. در این بخش شیوه اجرای وادار در ساختمان‌های با اسکلت فلزی را بررسی می‌کنیم.

  1. نقشه‌ها و جزئیات طراحی وادارها را به‌دقت بررسی کنید و از موقعیت وادارها و نوع آنها مطمئن شوید.
  2. محل نصب وادارها را از هرگونه آلودگی و مانع پاک‌سازی کنید.
  3. وال پست‌ها را بر اساس نقشه نصب کنید و به افقی یا عمودی بودن آنها دقت داشته باشید.
  4. برای اطمینان از نصب صحیح، از تراز و ابزارهای مناسب کمک بگیرید.
  5. وادارها را با استفاده از بولت‌ها و اتصالات مناسب به فونداسیون و دیوار اتصال دهید.
  6. بعد از نصب‌کردن، ایمنی و استحکام اتصالات را بررسی کنید و از عدم جابه‌جایی و عدم لغزش آنها مطمئن شوید.
  7. بعد از اتمام کار، یک بار دیگر بازرسی کلی انجام دهید.

نکات اجرای وال پست در ساختمان بتنی

برای اجرای وادار در ساختمان‌های بتنی مراحل کار به شکل دیگری است. اجرای وادار در این سازه‌ها به شرح زیر است.

  1. قبل از هرگونه کاری جزئیات طراحی و نقشه‌های وال پست را مطالعه کنید و نسبت به موقعیت آنها و درستی ابعاد وادارها اطمینان حاصل نمایید.
  2. از وال پست‌های مناسب نیازهای پروژه و متناسب با بارهای وارده استفاده کنید.
  3. محل نصب را از هرگونه مانع و آلودگی پاک‌سازی نمایید.
  4. نسبت به مقاومت فونداسیون و تحمل بارهای وارده توسط آن مطمئن شوید.
  5. بر اساس نقشه، آرماتورهای موردنیاز برای وادارها را نصب کنید و مطمئن شوید که به شکل درست نصب شده باشند.
  6. برای تشکیل شکل وادار و جلوگیری از نشت بتن، قالب‌بندی را به شکل محکم و کاملاً دقیق انجام دهید.
  7. بتن را بر اساس استانداردهای لازم و باتوجه‌به رعایت نسبت، ترکیب کنید و عملیات بتن‌ریزی را انجام دهید.
  8. در نهایت بعد از خشک‌شدن بتن و رسیدن به استحکام کافی، جزئیات اجرای وال پست را مجدداً بررسی کنید و نسبت به صحت نصب و نبود نقص در کار مطمئن شوید.

انواع شیوه نصب وال پست چگونه است؟

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم نصب وادار در ساختمان‌های فولادی و بتنی با استفاده از روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد. شیوه‌های مختلف روش اجرای وال پست در انواع ساختمان‌ها را در ادامه بررسی خواهیم کرد.

1. اتصال دیوار به ستون

اتصال دیوار به ستون

اتصال وادار به‌صورت دیوار به ستون با استفاده از پلیت‌های فلزی انجام می‌شود. در این روش ابتدا پلیت‌های فلزی را به دیوار و ستون متصل می‌کنند. سپس آن‌ها را به ستون جوش می‌دهند و بعد از آن با استفاده از جوش یا پیچ‌ومهره، آنها را به دیوار وصل می‌کنند.

این روش اتصال با استفاده از آرماتورگذاری نیز انجام می‌شوند. برای اتصال از این طریق، از میل‌گردهای فولادی که درون ستون و دیوار قرار گرفته استفاده می‌کنند و با بتن‌ریزی، آنها را محکم و مقاوم می‌سازند.

2. اتصال دیوار به زیر تیر

نصب وادار به‌صورت اتصال دیوار به زیر تیر با استفاده از ناودانی یا نبشی‌ها صورت می‌گیرد؛ به‌این‌ترتیب که ناودانی‌ها را به زیر تیر جوش می‌دهند و سپس به دیوار متصل می‌سازند. برای این کار از جوش یا پیچ‌ومهره کمک می‌گیرند. علاوه‌برآن، نصب وادار به زیر تیر با استفاده از پروفیل‌های فلزی نیز انجام می‌شود که در آن پروفیل‌های فلزی مانند ناودانی یا قوطی به زیر تیر و به دیوار پیچ می‌شوند.

مقاله پیشنهادی: ناودانی چیست؟

3. اتصال وال پست به مهار دیوار

اتصال وادار به مهار دیوار به کمک بست‌های فلزی انجام می‌شود. این بست‌ها به وال پست و دیوار متصل می‌شوند و به‌عنوان یک مهارکننده عمل می‌کنند. البته می‌توان در این روش نصب از سیستم کشویی نیز استفاده کرد. برای این کار وال پست‌ها را به شکل کشویی درون دیوار جای می‌دهند و با استفاده از سیستم‌های قفل‌کننده آنها را مهار می‌سازند.

ابزارهای مورد نیاز برای اجرای وال پست

برای اجرای وال پست‌ها از تجهیزات و ابزارهای خاصی استفاده می‌کنند تا کار به راحتی و به شکل صحیح و ایمن پیش برود. برخی از ابزار موردنیاز جهت اجرای وادار را در ادامه معرفی خواهیم کرد.

  • پروفیل‌های فلزی: یکی از ابزارهای کاربردی که برای نصب وادارها مورداستفاده قرار می‌گیرد پروفیل فلزی است این قطعه تنوع بالایی دارند و شامل قوطی، ناودانی، نبشی و… می‌شود 
  • میل‌گرد: میل‌گردها به‌خصوص میل‌گردهای آج‌دار به دلیل مقاومت کششی بالا، برای اتصال وادار به سازه به کار می‌روند و نقش تقویت‌کننده دارند. قطر میل‌گردها باید بر اساس محاسبات سازه‌ای تعیین شود.
  • اتصالات: پیچ‌ومهره، بولت، جوش و… از انواع ابزار اتصال هستند که برای نصب وادار به سازه مورداستفاده قرار می‌گیرند. انتخاب نوع اتصالات به جنس وادار و جنس سازه‌ای که قرار است وادار به آن اتصال پیدا کند بستگی دارد.
  • بست‌ها: بست‌ها در انواع فلزی، گالوانیزه و بست‌های مخصوص وال پست به تولید می‌رسند. این ابزار به‌منظور اتصال وادار به سازه اصلی و مهارکردن آن کاربرد دارند.
  • صفحات نگه دارنده: برای ایجاد یک اتصال محکم و پایدار بین سازه و وادار از صفحات نگهدارنده کمک می‌گیرند. ابعاد صفحات بر اساس نوع اتصال و بار وارده می‌تواند کاملاً متفاوت باشد.

الزامات قانونی نصب وال پست

در مقررات ملی ساختمان، برای اجرا و نصب وادار قوانین و مقررات متعددی وجود دارد که باید موردتوجه قرار گیرند. برخی از این قوانین شامل موارد زیر می‌شود.

  • بر اساس بندهای ۴- ۵-۴ دیوارهای داخلی یا تیغه‌هایی که ارتفاع آنها بیشتر از ۱.۸ متر باشد باید با استفاده از وادارها و تیرک‌ها و سایر روش‌های مناسب، از نظر جانبی به سازه کاملاً مهار شوند.
  • بر اساس بند ۷-۵-۳ بیشترین طول مجاز هر دیوار غیرسازه‌ای بین دو کلاف قائم نباید از ۴۰ برابر ضخامت آن یا از ۶ متر بیشتر باشد. همچنین بیشترین ارتفاع دیوار غیرسازه‌ای از تراز کف ۳.۵ متر است. لبه‌های قائم تمام دیوارهای غیرسازه‌ای باید به طور مناسب مهار شوند.
  • بند ۴-۹-۱-۳ در تمامی دیوارهای ساختمان علی‌الخصوص دیوارهای نمایی باید قوانین و ضوابط مبحث ششم مقررات ملی ساختمان و آیین‌نامه طراحی ساختمان در برابر زلزله موردتوجه و اجرا قرار گیرد.
  • بر اساس بندهای ۵-۳-۴ و ۴-۵-۴ نصب وال پست در ساختمان‌های ۸ سقف به بالا الزامی است. همچنین طبق بند ۷-۵-۳ و بند ۴-۹-۱ اجرای وادارهای افقی یا عمودی و کنترل هشتی گیر دیوارها باید مطابق با نقشه‌ها انجام شود.