ساختوساز یکی از صنایع مهم و پایهای در هر جامعهای محسوب میشود. برای اجرای یک پروژه ساختمانی شناخت و انتخاب صحیح مصالح ساختمانی امری حیاتی است. مصالح ساختمانی به موادی گفته میشود که در بخشهای مختلف یک سازه به کار میروند و بر اساس نوع ساختار و نیازهای مهندسی مورد استفاده قرار میگیرند. در این مقاله به بررسی انواع مصالح ساختمانی و کاربردهای آنها پرداخته و یک جدول از مهمترین مصالح مورد نیاز در ساختوساز ارائه میدهیم.
جدول مصالح ساختمانی برای ساختوساز
انتخاب صحیح مصالح ساختمانی تأثیر بسزایی در استحکام، زیبایی و دوام سازه دارد. جدول زیر دستهبندی اصلی مصالح ساختمانی را به همراه کاربردهای هر یک ارائه میدهد تا راهنمایی مفیدی برای معماران و سازندگان باشد.
کاربرد | مصالح | دستهبندی |
ساخت اسکلت فلزی ساختمان | فولاد | مصالح اسکلتبندی |
ساخت دال، تیر، ستون و … | بتنآرمه | |
اسکلت سازههای چوبی، خرپا، سقف | چوب | |
عایق صوتی نسبی، ساخت سقف | تیرچه بلوک | |
کفپوش، دیوارپوش، نماکاری | سنگ | مصالح بنایی |
تیر، ستون، فونداسیون، دال و … | بتن | |
اتصال بلوک و آجر | ملات | |
فونداسیون، دیوار، تیغه | بلوک سیمانی | |
طاق، دیوار، تیغه | آجر | |
سطوح مختلف، پوشش دیوار | رنگ | مصالح پوششی |
کفپوش، دیوارپوش | کاشی | |
نمای خارجی ساختمان | آجر نما | |
نمای خارجی ساختمان | سنگ نما | |
ناودانی، پوشش سقف، کاتر | ورقهای فلزی | |
کفپوش، دیوارپوش | سرامیک | |
اندودکاری سقف و دیوار | سیمان سفید | مصالح نازککاری |
پوشش نهایی سقف، دیوار و سطوح مختلف | رنگ | |
کفپوش، دیوارپوش | سرامیک | |
پوشش دیوار | کاغذ دیواری | |
اندودکاری سقف و دیوار | گچ | |
جلوگیری از سرما و گرما | عایق حرارتی | مصالح عایقبندی |
جلوگیری از انتقال صدا | عایق صوتی | |
جلوگیری از نفوذ آب | عایق رطوبتی | |
متصل کردن لولهها | اتصالات | مصالح تأسیساتی |
کنترل جریان آب | شیرآلات | |
انتقال گاز، آب، فاضلاب و … | لولهها | |
انتقال برق | سیمها و کابلها | |
عایق حرارتی و صوتی بالا | درب و پنجره دوجداره | مصالح در و پنجره |
امنیت، استحکام | درب و پنجره فلزی | |
ضد آب، عایق صوتی و حرارتی بالا | درب و پنجره UPVC | |
عایق حرارتی، زیبایی | درب و پنجره چوبی |
لیست آهنآلات مورد استفاده در ساختمانسازی
در صنعت ساختمانسازی بخش زیادی از اسکلتبندی یک سازه را آهنآلات تشکیل میدهد و به همین دلیل مواردی که در ادامه توضیح میدهیم را در دسته مصالح اسکلتبندی قرار دادهاند. هر یک از مصالح فولادی که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارند که در فازهای مختلف ساختوساز به کار گرفته میشوند. آگاهی از این ویژگیها برای مهندسان در طراحی و اجرای پروژهها بسیار ضروری است؛ چرا که هر یک از این مصالح توانایی منحصربهفردی در برابر بارگذاریهای مختلف دارند. در ادامه بیایید با چند مورد از مصالح اسکلتبندی آشنا شویم:
1. نبشی

در بخشهایی از سازه که نیاز به تقویت اتصال و تحمل نیروهای پیچیده وجود دارد استفاده از نبشی انتخابی هوشمندانه است. این مقاطع فولادی به طور معمول در اتصال بخشهای مختلف فلزی به کار میروند. یکی از ویژگیهای برجسته نبشی امکان استفاده آن در فضاهای محدود و طراحیهای خاص است؛ بهویژه در پروژههای سنگین، این مقاطع بهعنوان عامل تقویتی در کنار سایر مقاطع فولادی به کار میروند.
کاربردها:
- تقویت نقاط اتصال در اسکلت فلزی
نبشیها برای افزایش استحکام و جلوگیری از جابهجایی قطعات در محل اتصال تیرها و ستونها استفاده میشوند.
- استفاده در ساخت ستونهای فلزی و تقویت دیوارها
این مصالح برای افزایش مقاومت ستونها و دیوارهای فلزی در برابر نیروهای فشاری و برشی کاربرد دارد.
- کاربرد در چارچوبهای فلزی
بهعنوان فریم نگهدارنده برای ایجاد ساختارهای منظم در سازهها نیز از نبشی استفاده میشود.
برای اطلاع از قیمت نبشی صفحه لینک شده را بازدید کنید.
2. ناودانی

به مقاطع فولادی با شکل حرف U که برای تحمل بارهای محوری و جانبی طراحی شدهاند و معمولاً در پروژههای ساختمانی به کار میروند ناودانی گفته میشود. مهمترین ویژگی این مقاطع ساختار منحصربهفرد آنها است که باعث توزیع یکنواخت فشار و کاهش بارگذاری متمرکز در برخی بخشها میشود. استفاده از ناودانی در اتصالات پیچیده و بهویژه در ساخت خرپاها و سازههای فلزی از جمله راهکارهای معمول در طراحیهای مهندسی است.
کاربردها:
- بهکارگیری در ساخت تیرهای اصلی و فرعی
این مقطع فولادی در افزایش ظرفیت باربری و توزیع یکنواخت نیروها در اسکلتهای فلزی مؤثر است.
- تقویت سازههای فلزی و خرپاها
از ناودانی در ساخت خرپاها و سایر ساختارهای فلزی سبکوسنگین نیز استفاده میشود.
- ایجاد استحکام و توزیع یکنواخت بار
استفاده از ناودانی در ساختمان مانع از تمرکز تنش در نقاط خاص شده و طول عمر سازه را افزایش میدهد.
برای آشنایی بیشتر با کاربرد های نبشی در ساختمان سازی روی مقاله لینک شده کلیک کنید.
شما میتوانید برای خرید ناودانی از سایت آرسس اقدام کنید و از مزیت های فروش این شرکت بهره مند شوید.
3. تیرآهن
یکی از مهمترین مقاطع فولادی که برای تحمل بارهای سنگین طراحی شده است تیرآهنها هستند. این مقاطع که بهویژه در سازههای بلند و بزرگ استفاده میشوند ظرفیت بالایی در تحمل بارهای عمودی دارند. تیرآهنها با توجه به ساختار خاص خود توانایی جذب نیروهای مختلف را در سطوح گستردهتری فراهم میآورند. این ویژگی باعث شده است که تیرآهنها در ساخت اسکلتهای فلزی، پلها و دیگر سازههای عظیم کاربرد گستردهای داشته باشند.
کاربردها:
- استفاده در ساخت تیرهای اصلی و فرعی
برای انتقال بارهای ثقلی و تضمین پایداری سازههای فلزی تیرآهن به کار میرود.
- بهکارگیری در ساخت اسکلت فلزی
تیرآهن همیشه جزئی جداییناپذیر از سازههای بلندمرتبه و پلها محسوب میشود.
- مقاومسازی سازهها در برابر بارهای سنگین
این مقطع فولادی با پخش نیروی وارد شده مقاومت ساختمان را افزایش میدهد.
4. میلگرد
میلگردها بهعنوان یکی از اجزای اساسی در تقویت بتنهای مسلح و فونداسیونها شناخته میشوند. این مقاطع فولادی که به طور معمول در ستونها، سقفها و دیوارهای بتنی به کار میروند عملکرد بسیار بالایی در افزایش مقاومت کششی بتن دارند. میلگردها با ویژگیهای خاص خود نقش حیاتی در تقویت سازهها و جلوگیری از ترکخوردگی بتن در برابر فشارهای سنگین ایفا میکنند.
کاربردها:
- تقویت بتنهای مسلح در ستونها و دیوارها
استفاده از میلگرد از ترکخوردگی و شکستگی بتن جلوگیری کرده و استحکام آن را افزایش میدهد.
- استفاده در فونداسیونها و دالها
در برخی پروژهها میلگرد میتواند برای توزیع بارهای وارده و جلوگیری از نشست نامتوازن به کار رود.
- جلوگیری از ترکخوردگی بتن تحت فشار
زمانی که امکان ترک خوردن بتن وجود دارد استفاده از میلگرد باعث جذب نیروی کششی و کاهش ضعف بتن در برابر کشش میشود.
لیست مصالح بنایی مورد استفاده در ساختمانسازی
اگر یک ساختمان را به بدن انسان تشبیه کنیم آهنآلات نقش استخوانها را دارند و مابقی مواد اولیهای که تشکلی دهنده بنا هستند و نقشی مشابه پوست و گوشت در بدن انسان دارند مصالح بنایی هستند. این مصالح باید ویژگیهایی چون مقاومت در برابر بارهای مختلف، توانایی تحمل شرایط محیطی و طول عمر بالا را داشته باشند تا از لحاظ ایمنی و اقتصادی بهینه باشند. هرکدام از این مواد در پروژههای مختلف کاربردهای خاص خود را دارند و میتوانند عملکرد مناسبی در طراحیهای مختلف ایجاد کنند. در اینجا به معرفی و بررسی برخی از این مصالح پرکاربرد پرداخته میشود:
1. آجر
ما مصالحی که با استفاده از خاک رس و دیگر ترکیبات معدنی ساخته میشوند و پس از پخت در کورههای داغ تبدیل به مکعبهایی مستحکم و مقاوم میشوند را با نام آجر میشناسیم. این قطعات به دلیل ویژگیهایی همچون استحکام بالا در برابر فشار و مقاومت در برابر شرایط جوی، در پروژههای مختلف از ساخت فونداسیون گرفته تا دیوارهای بیرونی کاربرد زیادی دارند.
کاربردها:
- استفاده در دیوارهای باربر برای مقاومت در برابر فشارهای وارده
بهرهگیری از آجر تحمل بارهای عمودی را بهبود میبخشد و سازه را مقاوم میسازد.
- بهکارگیری در نمای ساختمان برای زیباسازی و ایجاد ظاهری کلاسیک و مقاوم
یک نمای آجری علاوه بر جذابیت بصری در برابر شرایط جوی نیز مقاومت بالایی دارد.
2. بلوک سیمانی

این مصالح که از ترکیب سیمان، ماسه و آب ساخته میشوند با ویژگیهای خاص خود در صنعت ساختمانسازی بهعنوان گزینهای با عملکرد بالا شناخته میشوند. بلوک سیمانی با داشتن ویژگیهایی مانند نصب سریع، وزن مناسب و مقاومت مطلوب در برابر بارگذاریها در ساخت دیوارها، پارتیشنها و حتی فونداسیونها مورد استفاده قرار گیرند. ازآنجاکه این مصالح عایق حرارتی و صوتی مناسبی هستند بهویژه در پروژههای مسکونی و تجاری استفاده میشوند.
کاربردها:
- استفاده در ساخت دیوارهای داخلی و پارتیشنهای سریعالساخت
در چنین مواردی استفاده از بلوک باعث تسریع فرایند ساختوساز و کاهش هزینهها میشود.
- ساخت دیوارهای خارجی برای کاهش انتقال حرارت و بهبود عایقبندی
بهکارگیری بتن به عنوان یک عایق مناسب موجب بهینهسازی مصرف انرژی در ساختمان نیز میشود.
- بهکارگیری در ساختمانهای تجاری و صنعتی برای سرعت در اجرا و استحکام
این مصالح به دلیل سبکی و مقاومت بالا در بسیاری از پروژههای تجاری و صنعتی استفاده میشود.
3. ملات
منظور از ملات در ساختمانسازی ترکیبی است از مواد مختلف که به طور تخصصی برای پیوند و اتصال مصالح دیگر به کار میروند. این مواد عموماً از سیمان، آهک و ماسه تشکیل شده و به دلیل ویژگیهای پیونددهندهای که دارد برای ساخت دیوارها، فونداسیونها و دیگر بخشهای سازهای استفاده میشود. قدرت چسبندگی بالا و مقاومت در برابر شرایط جوی این ماده را به انتخابی ایدهآل برای ایجاد پیوندی محکم و پایدار میان مصالح مختلف تبدیل کرده است.
کاربردها:
- استفاده در ساخت و چسباندن مصالح به یکدیگر در دیوارها
یک ملات با کیفیت موجب اتصال پایدار و جلوگیری از نفوذ آبوهوا در بین مصالح میشود.
- بهکارگیری در فونداسیونها برای ایجاد یک اتصال مقاوم
ملات در افزایش دوام سازه و یکپارچگی آن نقش مهمی دارد.
- بهبود استحکام سازه با ترکیب صحیح مواد مختلف
استفاده از ملات ساخته شده با مواد باکیفیت خواص فیزیکی و شیمیایی مطلوبی برای پیوند اجزا ایجاد میکند.
4. بتن
بتن نیز مخلوطی از سیمان، ماسه، سنگریزه و آب است که به دلیل ویژگیهای منحصربهفرد خود در ساختوسازهای مدرن بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. این ماده به دلیل قدرت تحمل بار بالا، مقاومت در برابر شرایط محیطی و شکلپذیری عالی در سازههای عظیم، از جمله پلها، سدها و برجها کاربرد گستردهای دارد. بتن بهعنوان یکی از پایههای اصلی در ساختمانسازی به شمار میرود و به دلیل دوام بالا و انعطافپذیری که دارد انتخابی محبوب برای سازههای بلند و مقاوم است.
کاربردها:
- ساخت فونداسیونهای مقاوم و پایدار
بتن میتواند از نشست نامتقارن جلوگیری کرده و استحکام پایه ساختمان را افزایش میدهد.
- بهکارگیری در ستونها، دیوارها و سقفها
برای تحمل بارهای ثقلی و جانبی بتن مورد استفاده قرار میگیرد.
- استفاده در ساخت پلها، سدها و سایر سازههای عظیم
این مصالح به دلیل مقاومت بالا در برابر فشار و عوامل محیطی گزینهای ایدهآل برای پلها و سازههای عظیم است.
5. سنگ
برخی سنگها که از دل زمین استخراج میشوند به دلیل ویژگیهای مقاومتی خود در برابر فرسایش و تحمل فشار، بهعنوان یک گزینه مناسب در پروژههای ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرند. سنگها معمولاً در نمای ساختمانها و در ساخت فونداسیونها و پلهها به کار میروند. این مصالح با زیبایی طبیعی و دوام بالا میتوانند به پروژههای ساختمانی زیبایی و استحکام ویژهای ببخشند.
کاربردها:
- استفاده در نمای خارجی ساختمانها برای جلوههای زیبا و مقاوم
جذابیت بصری و دوام بالای سنگها آنها را به انتخابی محبوب برای نمای ساختمان تبدیل کرده است.
- بهرهبرداری در فونداسیونها و پایههای ساختمان برای ایجاد استحکام بیشتر
در برخی سازهها، از سنگهای مقاوم برای تقویت پی استفاده میشود.
- بهکارگیری در ساخت پلهها و محوطهسازی
سنگ برای زیباسازی و افزایش دوام مسیرهای عبوری نیز کاربرد دارد.